C

Cabir Bin Hayyan

Cabir Bin Hayyan Biyografisi

Cabir Bin Hayyan, batıda daha ziyâde Geber olarak belli, Abbâsîler döneminde yaşamış ve İslâmiyette fen bilimlerinin temelini atmış olan Farsî fazla yönlü bir fen bilgini; simyacı, kimyacı ve eczacı; fizikçi, gökbilimci ve astrolog; tıp ve fizik çare uzmanı; mühendis, coğrafyacı, filozof ve sûfidir.

Cabir Bin Hayyan, 721 yılında Kimyager ve eczacı olan bir babanın oğlu olarak İran’da Horasan’ın Tûs şehrinde doğmuştur. Bütün adı Ebû Mûsa Câbir bin Hayyân’dır. Eczacı olan babasından bitkileri ve bunların iyileştirici etkilerini hayli iyi öğrendiği kabul edilir. İran, Tus şehrinde eğitimini aldıktan sonradan ve babasının ölümünün ardındaki Irak’ın Kufe şehrine göç etti. Kûfe’de aktarlık yaparken eski kimya geleneğinin kayda değer temsilcilerinden Cafer es-Sâdık’ı tanıyarak onun talebesi olmuştur. Kimyaya ilişkin temel bilgileri, büyük derin saygı duyduğu ve kimi zaman “Hikmetin Kaynağı” diye nitelendirdiği hocası Cafer es-Sâdık’tan öğrenmiştir. Onun yanına eğitimini tamamladıktan sonradan dönemin bilim ve düşünce merkezi olan Bağdat’a gitmiştir. Bağdat’da Abbâsî halifesi Harun Reşid‘e saray âlimi olarak hizmet etmiştir.

Bağdat’taki idareci ailelerden biri olan, bilimi ve bilimle uğraşanları himaye edip destekleyen Bermekî ailesinden Yahya Bermeki’nin desteğiyle çalışmalarına uzunca bir zaman burada devam etmiştir. Bermekî ailesinin yönetimden uzaklaştırılmasının ardındaki 803 yılında tekrar Kûfe’ye dönmüştür.

Cabir Bin Hayyan, Nitrik asit, Hidrojen klorür ve Sülfürik asit’in arıtılmış ve kristalize yöntemlerini bulduğu Kral suyu’nu buluş ettiği ve Sitrik asit, Asetik asit ve Tartarik asiti keşfettiği düşünülmektedir. “İmbik”i geliştirmiş ve kendisinin ortaya attığı Baz kavramıyla Kimya’nın gelişmesine katkıda bulunmuştur.

Bugün laboratuvarlarda kullanılan vasıta gereçlerin bir çoğunu icat etti, görece ilkel olsa da birincil kimya laboratuvarını oluşturdu. Örneğin hap sektöründe kullanılan saflaştırma imbiği ve bugün kullanılan deney tüpleri, Cabir bin Hayyan’ın eseridir.

İLGİLİ BİYOGRAFİ :   Cemal Paşa

Cabir bin Hayyan, oksidasyon – yükseltgenme (metallerin yüksek sıcaklıkta ısıtılarak oksitlerine ayrıştırılması), bunun tersi olan redüksiyon – indirgenme (Redoks tepkimeler), buğulanma, süblimleştirme (saflaştırma-tasfiye), eritme, süzme, saflaştırma, kristalleştirme (billurlaştırma) gibi yöntemler geliştirmiştir. Değişik metal ve çelik üretim usûllerinin geliştirilmesi, deri ve kumaş boyalarının hazırlanması, kükürtsü bileşiklerden arsenik ve antimuan, bitkilerden yağ elde edilmesi, metallerin saflaştırılması, kumaşın boyanması, su geçirmez elbiselerin cilâlanması, manganez dioksitin cam yapımında kullanılması ve günümüzde hâlâ kullanılan camın renklendirilmesi gibi buluşları da gerçekleştirmiştir.

Kimya açık havada Eczacılık, Metalürji, Astroloji, Felsefe, Fizik ve Müzik gibi geniş alanda 400 ü aşan eser bıraktığı söylense de ancak 20 civarında eseri bugüne kalmıştır. 12. Yüzyılda eserlerinden Latince’ye çevirilmiş olan “Kitab al-Kimya” adlı eseri, Simya ve Kimya kelimelerinin kökeni olmuştur. Deneysel çalışmaları kimyanın hizmetine sunmasıyla bu alanda bir çığır açmıştır. böylece Câbir modern kimyanın kurucusu kabul edilir.

Cabir bin Hayyan o vakitler ‘ilim’ olarak kabul edilen simyanın reel olmadığını ve bu maddelerin hiçbir koşulda altını var edemeyeceğini kanıt ederek simyanın alternatifi olarak modern kimyayı işaret etmişti. “Batıl inançlar” yerine “deney ve gözlemi” atama girişimi onu çağdaş kimyanın kurucusu olarak tarih sayfalarına geçirdi.

Cabir Bin Hayyan, zehirlilerin en zehirlisi olarak tanıdık arsenik tozunu elde eden ilk kişidir.

Cabir Bin Hayyan, 803 yılında 82 yaşında iken Kûfe’ye geldikten sonradan ömrünün geri kalanını burada bilimsel çalışmalar yaparak geçirdi.

O güne dek bilinmez birçok kimyasal bileşiği keşfeden Cabir Bin Hayyan, deney ve çalışmalarını gerçekleştirebilmek için çoğunu kendisinin icat ettiği imbikler, tüpler, fırınlar ve daha pek fazla malzeme, kendisinden sonraki tüm kimyacılar göre kullanılmıştır.

Câbir bin Hayyân, araştırmalarını deney ve matematik temelleri üstüne oturtmuştur. Onun için sayı ve ölçü kimyanın olmazsa olmaz iki ögesidir. Bu düşüncesiyle kendisinden önceki bilim insanlarından ayrılan Câbir bin Hayyân çağdaş kimya çalışmalarının başlangıcını oluşturmuştur. Ebû’l-Kâsım Muhammed bin Abdullah 12. yy’da kimya üzerine yazdığı eserde Câbir bin Hayyân’ın geliştirdiği kimya aletlerini resmetmiştir.

İLGİLİ BİYOGRAFİ :   Cahit Turhan

Cabir Bin Hayyan, 815 yılında Irak’ın Kufe şehrinde 94 yaşında ölmüştür.

Eserlerinden bazıları :
1. el-İrşad ’l-tabir.
2. Risaletün l-usturlab ve ameluhu.
3. Ruh el-ervah,
4. Alel el-meadin,
5. Kitab el-ihrak,
6. Kitab el-halis ’l-kimya,
7. Kitab el-havas el-kebir,
8. Kitab el-rahme,
9. Kitab el-sab’in,
10. Kitab el-Kamer

Etiketler
Daha Fazla Göster

Bir cevap yazın

Göz Atın
Kapalı
Başa dön tuşu
Kapalı