Cemal Tollu
Cemal Tollu Biyografisi
Cemal Tollu, 1933 yılında Türk Sanatında önemli grup hareketlerinden birisi olarak Nurullah Berk, Zeki Faik İzer, Elif Naci, Abidin Dino ve heykeltıraş Zühtü Müridoğlu ile ‘D Grubu’nun kurucu üyeleri arasında yer aldı.
Cemal Tollu, 19 Nisan 1899 tarihinde İstanbul’da doğmuştur. Bütün adı Cemal Sait Tollu’dur. Babası mühendis Sait Bey, annesi Hayriyet Hanım’ın 5 çocuğunun ilki olarak doğmuştur. Çocukluk yıllarını babasının görevi nedeniyle Şam ve Diyarbakır’da geçiren Cemal Tollu o yıllarda Şam’da Hicaz Demiryolları atölyesinde çırak olarak çalıştı.
O yıllarda emekli bir kolağasından ilk fotoğraf derslerini bölge Cemal Tollu, 1919 yılında İstanbul’a döndü ve Sanayi-i Nefise Mektebi (Güzel Sanatlar Akademisi)’ ne tescil yaptırdı ama İstanbul’un düşman işgaline uğraması üzerine okuluna ara vermek zorunda kalarak Ankara‘da Zabit Namzetleri Talimgâhına katıldı.
Ankara‘da aldığı askeri eğitimden sonra 1921 yılında süvari sınıfı teğmen rütbesiyle Konya‘daki süvari sınıfı alayına gönderildi. 1923 yılında ordudan tahliye oldu ve 1923-1925 aralarında Edirne’de vagon tamircisi olarak çalıştı. sonradan da İzmir’de bir yapımevinde usta olarak çalıştı.
1926 yılında İstanbul’a dönen Cemal Tollu, Sanayi-i Nefise Mektebi’nde yarım kalan ve eğitimine kaldığı yerden devam etti. 1928 yılında ortaokul fotoğraf öğretmeni olarak mezun olduktan sonra 1929 yılına dek önce Elazığ Öğretmen Okulu’nda, daha sonra Erzincan Askeri Lisesi’nde öğretmenlik yaptı.
1929 yılında ailesinin de desteği ile resim sanatını geliştirmek için Münih ve Paris‘e gitti ve 1931-1932 yılları arasında Avrupa’da Andre Lhote, Hans Hoffmann, Fernand Leger ve Marcel Gromaire gibi ünlü sanatçıların yanına çalıştı. Bu yıllar içerisinde Louis Marcoussis Atölyesi’nde gravür dersleri aldı. Bir ara da Charles Despiau’nun atölyesinde heykel eğitimi fark etti. Cemal Tollu Paris’teyken, devlet bursuyla burada bulunan Zeki Faik İzer ve Nurullah Berk de onunla aynı atölyede eğitim almışlardı. Paris’te iken Müstakil Ressamlar ve Heykeltıraşlar Birliğinin dördüncü sergisine, bir kadın portresiyle katıldı.
1932 yılında Paris’den Türkiye’ye döndüğünde Erzincan Askeri Ortaokulu’na öğretmen olarak atandı ve bu görevde 1935 yılına dek kaldı. İlk resim sergisini 1932 yılında Elâzığ‘da açtı. İstanbul Galatasaray sergilerine konuk sanatkâr olarak katıldı.
Cemal Tollu, 1933 yılında Türk Sanatında kayda değer grup hareketlerinden birisi olarak Nurullah Berk, Zeki Faik İzer, Elif Naci, Abidin Dino ve heykeltıraş Zühtü Müridoğlu ile ‘D Grubu’nun kurucu üyeleri aralarında yer aldı. (Grubun adı, Türkiye’deki dördüncü grup olmalarından ve d harfinin alfabedeki dördüncü harf olmasından kaynaklanmaktadır.)
8 Ekim 1933 tarihinde İstanbul Beyoğlu’nda Cemal Tollu’nun akrabası olan Beyoğlu Kaymakamı’nın ayarladığı Narmanlı Han’daki manâsız bir mağazada (Mimoza Şapka Mağazası), kurucuları aralarında bulunduğu “D Grubu”nun birincil sergisine katıldı.
1935 yılında Erzincan Askeri Ortaokulu fotoğraf öğretmeni iken, Ankara’ya Anadolu Medeniyetleri Müzesi’ne (eski adı: Ankara Kazıbilim Müzesi) yönetici olarak atandı. Bu dönemde Hitit kabartmalarının kunt formlarından etkilendi.
1937 yılında eski adı Sanayi-i Nefise Mektebi olan (1928’de Hoş Sanatlar Akademisi adını alan okul 1982’den beri Mimar Sinan Hoş Sanatlar Üniversitesi adıyla eğitime devam etmektedir.) Hoş Sanatlar Akademisi’ne Leopold Levy‘nin asistanı olarak atandı ve İstanbul’a gitti. Akademide mitoloji öğretmenliği ve resim bölümü şefi olarak 1964 yılında emekli oluncaya kadar çalıştı. Akademide öğrenci iken kendisine Ahmet Haşim tarafından aşılanan mitoloji ilgisi, onu 1957’de “Mitoloji” adlı bir kitap yayınlamaya değin götürdü.
Cemal Tollu, 1937 yılında evlendi.
1938 yılından itibaren CHP tarafından düzenlenen ‘Yurt Gezileri’ dahilinde, Antalya ve Burdur yörelerinde çalışmış olmasının etkisiyle gösterme resimlerine yöneldi.
1939 yılında ikinci defa Paris’e gitti ve Paris görünümleri çizdi. O yıllarda düzenlenmeye başlanan Devlet Resim Heykel Sergilerine de katıldı. II. Devlet Resim Heykel Sergisi’nde “Kompozisyon” adlı çalışmasıyla ikincilik ödülü, 1960’ta 21. Devlet Sergisi’nde Hasat adlı kompozisyonuyla ikinci kere birincilik ödülü elde etti. 1954 yılında Inşa Kredi Bankası’nın 10. Kuruluş yıldönümü sebebiyle düzenlediği “İstihsal” konulu resim yarışmasında altıncılık ödülü aldı.
1947’de İstanbul’da ikinci kişisel sergisini açtı. 1950 yıllarında Venedik ve Sao Paolo Bienaline, Bağdat ve Tunus’taki Milletlerarası Sergilere resim verdi. 1957’de Akademi’de verdiği mitoloji derslerinin notlarını bir kitap halinde (Yunan Mitolojisi) yayımladı.
1937 yılında göreve başladığı akademide 1964 yılına kadar hocalık ve bölüm başkanlığı yaptı. 1964 yılında Devlet Güzel Sanatlar Akademisi‘nden emekli oldu.
Ressamlığının yanı sıra heykel sanatçısı da olan Cemal Tollu, bu alanda birkaç büst açık havada eser vermedi. Ne var ki heykel sanatına duyduğu alaka resimlerini etkiledi, resim üslûbunun oluşmasında rol oynadı. Tollu, heykel etkisi bırakan “Belli Başlı ve Çocuk”, “Hatay’da Portakal Bahçesi”, “Ankara Keçileri ve Hasat” gibi tablolarında Anadolu’ya özgü konuları kübist-yapımcı bir tarzda işlemişti.
Yayınladığı yazılarıyla sanat yazarlığı da yapan Cemal Tollu, Yunan Mitolojisi (ders kitabı) ve Şeker Ahmet Paşa (monografi) kitaplarının yanına, Yeni Sabah gazetesi öncelikle edinmek üzere değişik yayın organlarında sanat üstüne görüşlerini yazdı.
Cemal Tollu’nun son yapıtları aralarında “Pancar Tarlası” (1963, İstanbul Resim ve Heykel Müzesi), “Tımar” (1964, Ahmet Tollu’da), “Manisa Yangını” (1964, Seyman Erkılıç koll.), “Pamuk Toplayanlar I, II” (1964 – 65), “Pastırmacılar” (1965, Nevhız Temiz koll.), “Köylüler ve Koyunlar” (1965, Akbank koll.), “Natürmortlu Bodrum” (1966, Ahmet Tollu’da) adlı tabloları sayılabilir. Eserleri İstanbul Fotoğraf ve Heykel Müzesi’nde, Millî Kütüphane Koleksiyonu’nda ve daha çoğu resmi ve özel koleksiyonda yer alır.
Cemal Tollu, 26 Temmuz 1968 tarihinde İstanbul’da 69 yaşında ölmüştür.
Bazı eserleri :
– Kedili Çıplak (1929)
– Siyah Elbiseli Bayan (1930)
– Oturan Çıplak (1932)
– Alfabe okuyan Köylüler (1933)
– Bir Öğretmenin Portresi (1933)
– Gri Gökyüzü (1937)
– Tarlalar (1937)
– Kışa Girerken (1938)
– Tepedeki Kasaba (1938)
– Savarona (1938)
– Antalya’da Ağaçlı Bir Köşe (1938)
– Ilgın Ağacı (1938)
– İki Ağaç (1940)
– Harman (1941)
– Kır Kahvesi (1941)
– Koza Satan köylüler (1943)
– Kırmızı Elbiseli Çingene (1943)
– Saçı Örgülü Kadın (1945)
– Manisa’nın Kurtuluşu (1945)
– Ürgüp’te Tahvil Bozumu (1945)
– Koza Hanı (1949)
– Çanakkale Savaşı (1949)
– Hatay’da Portakal Bahçesi (1953)
– Çoban ve Tiftik Keçileri (1955)
– Toprak Belli Başlı (1956)
– Eti Fırtına Tanrısı (1956)
– Mevleviler (1958)
– Natürmontlu Bodrum (1960)
– Pancar Tarlası (1963)
– Timar (1964)
– Manisa Yangını (1964)
– Pamuk Toplayanlar I, II (1964-65)
– Pastırmacılar (1965)
– Koyluler ve Koyunlar (1965)
– Naturmortlu Bodrum (1966)
