Cemil Cem

Cemil Cem Biyografisi

Türk karikatürünün öncü isimlerinden Cemil Cem, II. Meşrutiyet Dönemi’nde çizdiği karikatürler ve yayımladığı Cem mizah dergisiyle ünlenmiş; bu dönemdeki eserleri ona “Üstad” ve “Türk Karikatürünün Babası” sıfatlarını kazandırmıştır.

Cemil Cem, 1882 yılında İstanbul’da doğmuştur. Babası Dr. Cemal Paşa’dır. Mekteb-i Sultani’de (Galatasaray Lisesi) okudu. Sonradan Vefa İdadisi’nden mezun oldu. Aynı sene Mekteb-i Hukuk’a girdi. Bu sırada memur olarak Hariciye Nezareti (Dışişleri Bakanlığı)’ne girdi. 1903 yılında yüksek öğrenimini tamamlayınca Dışişlerinde görevli olarak Fransa‘ya gönderildi. Görevini Fransa‘nın farklı alanlara yönlendirilmiş kentlerinde sürdürdü. Bu sırada Paris‘te Siyasal bilimler öğrenimi gördü. Viyana ve Roma sefarethanelerinde de görev yapmıştır.

Küçük yaşlarından itibaren resim ve karikatürle ilgilenen Cemil Cem, karikatürün bir sanat olduğunu Paris‘te anladı. Fransız karikatürcülerinin etkisiyle başladığı karikatürleri ilgi gördü ve espri dergilerinde yayımlandı.

Cemil Cem, Paris‘te okurken II. Meşrutiyet’in ilanıyla Abdülhamit II’in koyduğu resim yasağının kalkmasından daha sonra 1908 yılında yayımlanmaya başlayan ve Türkiye’nin birincil kayda değer espri dergilerinden biri olan Kalem dergisine Avrupa’dan karikatürler göndermeye başladı. Karikatürleri yalnızca çizgiye dayanmıyor altyazıya da tartma veriyordu.

Cemil Cem 1910’da İstanbul‘a döndü ve aynı yıl ünlü mizah dergisi Cem dergisini çıkarmaya başladı. Artık tek uğraşı karikatür olmuştu. Derginin ilk sayısında “Bir İki Söz” başlığı altında yazdığı önsözde, karikatürün ayrıca laf sanatı olarak edebiyata, hem de çizgiye dayandığını; ince bir alay taşımadan ve becerili bir çizgi sergilemeden karikatür olamayacağını vurguladı. Bilhassa portre karikatürleri çizdi ve karikatürlerinde devlet adamlarının kişiliklerinin ve dış görünüşlerinin en keskin yanlarını ustaca yansıttı. Cemil Cem dergide karikatürlerden başka, takma adlarla yazılar da yazdı.

Refik Halit Karay’ın da bu dergide “Kirpi-i Natüvan” (Bitkin Kirpi) takma adıyla yazıları yayımlandı.

1912 yılında, Balkan Savaşları’ndaki yenilginin peşinde dergiyi kapatarak Avrupa‘ya gitti. Kurtuluş Savaşı esnasında İstanbul‘a döndü ve 1925’e dek Sanayi-i Nefise Mektebi‘nde (bugün Mimar Sinan Üniversitesi) müdürlük yaptı.

Cem dergisini 1927 yılında tekrar yayımlamaya başladı. Orhan Seyfi Orhon’un çıkardığı Yeni Kalem dergisi ile 15 Aralık 1927 tarihinde birleşti ve dergini adı “Cem” oldu.

Vergilerin ağır olmasını eleştiren bir karikatürü nedeniyle yargılandı. Bir takvim hapis cezasına çarptırıldıysa da beraat etti. O dönemin bakanlarından Mehmet Recep Peker‘i konu bölge bir karikatürü nedeniyle de dergisi 1928 yılında kapatıldı ve karikatür yayımlaması yasaklandı. Bir zaman İstanbul Belediye Şehir Meclisi üyeliği yaptıktan daha sonra evine çekilen Cemil Cem zamanını fotoğraf yaparak geçirdi.

Cemil Cem, karikatürlerinde çoğunlukla Abdülhamit II yönetimi, İttihat ve Terakki ve İtilaf Fırkası’nın tutumu gibi dönemin siyasal yaşamını konu aldı. Çizgilerindeki gerçekçilik ve ince mizah anlayışı sonradan birçok karikatür sanatçısını etkiledi. Portre karikatürcülüğü ve çizgiden fazla, daha alçak yazılarda gösterdiği gülmece ustalığıyla adını duyurdu ve “Üstat Cem” diye anıldı.

Cemil Cem, 9 Nisan 1950 tarihinde İstanbul’da 68 yaşında ölmüştür.