Edward William Charles Noel
Edward William Charles Noel Biyografisi
Kurtuluş Savaşı sırasında İngilizlerin Irak Komiseri kadar Kürtlerin yaşadığı yerlerde incelemelerde bulunup ayaklanmalar çıkartmakla görevlendirilen İngiliz binbaşıdır.
Edward William Charles Noel, 14 Nisan 1886 tarihinde İngiltere’de asilzade bir ailenin oğlu olarak doğmuştur.
İngiltere‘nin Hindistan ordusunda atama yapan Edward William Charles Noel, 1915 Nisanında İran‘ın Ahvaz şehrine konsolos olarak gönderildi. Burada görevli olduğu dört yıl her tarafında bölgede yaşayan insanların etnik kökenlerini tahlil fırsatı oldu. İran’da Kürtçe öğrendi.
Mondros Mütarekesi esnasında Doğu Anadolu’da etkinlik göstermiş olan İngiliz istihbarat subayı Edward William Charles Noel, Kurtuluş Savaşı esnasında Bağdat‘a İngiliz İstihbarat Komiserliğinde görevlendirildi. 12 Mart 1919 tarihinde Kürtlerin yaşadığı yerlerde incelemelerde bulunup ayaklanmalar çıkartmakla görevlendirilen İngiliz binbaşıdır. Osmanlı’nın doğu vilayetlerinde Kürt aşiret reisleri ile görüşmeler yaptı.
Yüzbaşı Edward William Charles Noel, 3 Temmuz 1919 tarihinde Bağdat‘dan İstanbul’a geldi. Burada İngiliz Yüksek Komiseri Müsteşarı T.B. Hohler ve Kürtçü liderlerle görüşmeler yaptı. Noel’e Dahiliye Nazırı Âdil bey kadar Osmanlı postahanelerinden şifreli telgraf çekebilmesine müsade veren bir evrak verildi.
Tom Hohler, İngiliz dışişlerindeki meslektaşı Telley’e gönderdiği mektupta. Bağdat’dan İstanbul’a gelen Yüzbaşı Noel ile görüştüğünü, Noel’in bir Kürt Arabistanlı Lawrence olma hevesinde olduğunu, Mezopotamya’da İngiliz hakimiyetinin muhakkak olduğunu, bunun bir doğu sınırı olacağını ve bu yüzden buradaki Kürt aşiret reisleri ile iyi geçinmek gerektiğini bildirir. Kürt ileri gelenleri ile yapılan toplantıda Noel’in diğer Kürtlerden ayrı olarak dikkat çekmeden bölgeye gitmelerini kararlaştırdıklarını rapor eder. Bu karara karşın, Tom Hohler, Yüzbaşı Noel’in büyük bir tedbirsizlik yaptığını anlatır. Noel Kürt Kulübü’nün toplantısına resmi üniforması ile gitmiştir. İngiliz Yüksek Komiser Müşaviri Hohler, meslektaşı Telley’e gönderdiği raporunda Noel’in bu umursamaz tavrından yakınır.
Amiral Calthorpe’un 10 Haziran 1919 tarihinde Dışişleri Bakan Vekili Lord Curzon’a yazdığı telgrafta, Noel’in dikkat çekmemek için Kürt ileri gelenlerinden ayrı ayrı bölgeye gideceğini ve ahaliyi Mustafa Kemal Paşa‘ya karşı ayaklandıracağını yazdı.
7 Eylül 1919 tarihinde Edward William Charles Noel, Bedirhan Aşiretinden Kâmuran, Celâdet ile Halep’te buluştu. Bölgede kendilerine bağlı aşiretlerden silahlı adamlar toplayarak Malatya‘ya geldiler. Malatya mutasarrıfı Halil ve Sivas yeni Valisi olarak atanan Harput (Elazığ) eski Valisi Ali Galip bey bu grubu karşıladı. Malatya’daki Süvari Alayı’nın bu topluluk grubu tutuklamaya kalkışmayıp İstanbul’a bildirdi.
Mustafa Kemal Paşa askerlikten ve 9. Ordu Müfettişliğinden ayrılmış olmasına ve yetkisi olmadığı halde yalnızca Erzurum Kongresi Heyet-i Temsiliye Başkanı sıfatı ile Sivas Kongresini engellemek isteyen grubun üstüne askeri kuvvetler sevk etti. Bunun üstüne Ali Şampiyon bey, Edward William Charles Noel ve Bedirhan aşiretinden toplantıya katılan kişiler kaçtı. Bu olay tarihe Ali Şampiyon Olayı adı ile geçti.
Daha evvelden Ali Şampiyon bey‘in İstanbul Hükümeti tarafından görevlendirilmesi ile ilgili Teşkilat-ı Mahsusa Başkanı Albay Kara Vasıf Bey, Mustafa Kemal Paşa‘yı bilgilendirmişti.
Oysa 9. Ordu Müfettişi Mustafa Kemal Paşa‘nın Albay Kara Vasıf Beyin haber vermesinden aylar önce Ali Galip bey‘i azarlaması, Mustafa Kemal’in daha önceden tertip ile ilgili istihbarat aldığına kanıt gösterilir.
19 Eylül 1919 tarihli Urfa’dan İstanbul’daki İngiliz Yüksek Komiserliğine gönderdiği telgrafta, bölgede görüştüğü Kürt aşiretlerinin bir İngiliz işgalini iyi karşılayacaklarını söylediklerini, alan nüfusunun yüzde ellisinin Kürtlerden oluştuğunu, aşiretlerin bölgelerine bir Kürt vali atanması durumunda kendisinin buyruğuna uyacaklarını ve Majesteleri Hükümetine de dost olacaklarını bildirir
Anadili olan İngilizce haricinde Fransızca, Rusça, Farsça ve Kürtçe bilen Edward William Charles Noel, 21 Aralık 1919’da Binbaşı rütbesine yükseltildi ve aynı yıl Üstün Hizmet Ödülü ile onurlandırıldı. Irak‘ta 1938 yılına değin bulundu.
Edward William Charles Noel, 10 Aralık 1974 tarihinde İngiltere’de 88 yaşında ölmüştür.
Kitapları :
1999 – Kürdistan 1919: Binbaşı Noel’in Günlüğü (Diary of Major Noel on)
