E

Eratosthenes

Eratosthenes Biyografisi

Eratosthenes (Eratosten), M.Ö. 276 da Cyrene’de , günümüz Libya‘sında doğmuştur, ama – M.Ö. 194 de, ölene değin tüm yaşamı Ptolemaic Mısır‘ının başkenti Alexandria (İskenderiye)’de yaşamıştır. Atina‘da tahsilli ve M.Ö. 245 yılına içten III. Ptolemaios’un daveti üzerine İskenderiye’ye gelerek yaşamının geri kalan kısmını burada geçirmiştir. III. Ptolemaios onu oğlunu eğitimi için de görevlendirmiştir. Hiç evlenmemiştir.
İskenderiye Kütüphanesi’nde müdürlük de yapan Eratosthenes’in, Yer’in Ölçümü ve Coğrafya Hatıratı adlı yapıtları kaybolmuştur; ama Strabon ve Batlamyus gibi coğrafyacıların yapmış oldukları alıntılardan yararlanarak bu yapıtlar hakkında bilgi edinmemiz mümkündür. Bilim adamı olduğu değin ozanlığı ile de tanınır. Matematik, gökbilim ve felsefe ile uğraştı.

Coğrafya Hatıratı üç bölümden oluşmuştur. Birinci bölümde Yunan tarihine, ikinci bölümde Yer’in ölçümüne ve üçüncü bölümde ise harita yapımına ilişkin detaylı bilgiler verilmiştir.

Eratosthenes, felsefe, dilbilgisi, kronoloji ve coğrafya gibi fazla değişik alanlarda çalıştı. Bu çalışmaları sonucunda fazla manâlı sonuçlar gerçekleştirdi. İskenderiye kitaplığından epeyce yararlandı. Lakin, o daha fazla matematikçi olarak iki buluşuyla tanınır. Bunlardan ilki, asal sayıların bulunmasına yarayan ve kendi adını içeren meşhur Eratosthenes Kalburu‘dur. İkincisi, orta orantılı problemin çözümü için tasir.

Yerkürenin çevresini başlangıçta kesin bir biçimde hesaplayan Eratosthenes’tir. Bu amaçla, Assuan ve İskenderiye arasındaki boylam yayının derece hesabıyla uzunluğunu buldu. Meridyen yayının uzunluğunu ve ondan yararlanarak Dünya’nın çevre uzunluğunu Ekvator’u hesaplamış, çalışmalarını Geopraphika adlı eserinde toplamıştır. Dünya üzerindeki oturmuş alanların sınırlarını, hazırladığı bir haritada da gösteren matematik coğrafyacıdır.

Eratosthenes’in azımsanamayacak bir başarısı da o zaman aşina dünyanın haritasını çıkarması. Harita İngiliz adaları dahil Avrupa, Afrika ve Asya anakaralarını kapsıyordu. Küresel bir yüzeyi düz kağıt üzerinde göstermek kolay bir meslek değildi. Tıpatıp bir portakal kabuğunu masa üzerine dümdüz yerleştirmek gibi. Eratosthenes enlem paralelleriyle meridyen meridyenlerini kullanarak epeyce duyarlı ve güvenilir bir projeksiyonla güçlüğün üstesinden gelmişti. Yaptığı harita yüzyıllarca denizcilikte ve diğer alanlarda kullanıldı.

İLGİLİ BİYOGRAFİ :   Eva Mendes

Eratosthenes, MÖ 195’de kör olmuştur ve bir sene daha sonra kasten kendini aç bırakarak 81 yaşındayken ölmüştür.

Eratosthenes, güneşin dünyadan uzaklığını 92 milyon dingil olarak hesaplamıştır (doğrusu 93 milyon mildir).

Eratosthenes, dünyanın çevresini ölçmek için, Aristotales’nun da fikirlerinden yararlanarak şu yolu izlemiştir;

* Dünya takriben bir küre biçimindedir.
* Güneş ışınları dünyaya paralel doğrular baştan başa gelirler.
Darı’daki Aswan şehrinde, yılın kayıtlı bir gününde tam öğle vakti güneş ışınları yere tepede olan gelmektedir.
Benzer günde ve aynı saatte, Mısır’ın öteki bir kenti İskenderiye’de ise güneş ışınları yere düşey gelmemektedir.

İşte bu farklılıktan yararlanan Eratosthenes, dünyanın çevresini şu şekilde hesapladı;
1-Biri Aswan’da diğeri İskenderiye’de iki çubuk (gnomon çubuğu)yere tepede olan konumda batırıldı. Bu çubuklar, sanal olarak uzatıldın belirttiği açının ölçüsü, derece tarzında x olsun.
2- Aswan ile İskenderiye arasındaki mesafe, o zamanki uzunluk ölçüsü olan stad kullanılarak ölçülmüştür. Bu uzaklık 5000 staddır.
3- Aswan’daki çubuğun göstergesi 0 olduğu yani güneş ışınlarının Aswan’da yere düşey geldiği anda İskenderiye’de güneş ışınlarının oradaki çubukla 7, 2 derecelik açı yaparak geldiği ölçülerek belirlenmiştir.
4- Bundan sonrası çok kolaydır.

Her daire çemberi gibi yer kürenin çevrel çemberinin de 360 derece olduğunu varsayan Eratosthenes basit bir orantı işlemiyle bu çemberin 24.670 dingil olduğunu (açıkçası 24.870 mildir) hesaplar.

Dünyanın çevresi ç ise;
ç /360. 7, 2= 5000 stad 5000 . 360 / 7, 2 = 250 000 stad eder.. Bu da takriben 46 260 km oluyor Bu bedel o zamanın şartlarına göre , dünyanın bugün aşina çevresine ( 40 024 km ye) oldukça takriben bir değerdir.
Erathostenes’in çözümü için kullandığı şeyler bir gnomon ve Geometri ile Coğrafya bilgisiydi. (Gnomon yere düşey olarak saplanan düz bir çubuktan ibarettir. Eski zamanlarda çoğu kez kullanılan bir takvim aynı zamanda gün içindeki zamanı belirten bir çeşit ilkel saattir.) Teknolojinin demin bir takım basit el aletlerini geçemediği o çağda, böyle bir hesaplama olabilmek doğrusu, mucizevi bir zeka işi.

İLGİLİ BİYOGRAFİ :   Ercan Yazgan

Esas amacı güneş ile Ay’ın boyutlarını tahsis etmek, dünyadan uzaklıklarını saptamaktı. Ama bunun için başta arzın büyüklüğünü hesaplaması gerekiyordu. Elde yararlanabileceği hiç bir optik vasıta yoktu.

Erathostenes, Erathostenes Kalburu denilen formülü de bulmuştur. Erathostenes Kalburu kayıtlı bir tamsayıya değin yer alan asal sayıların bulunması için kullanılan bir yöntemdir.

Etiketler
Daha Fazla Göster

Bir cevap yazın

Göz Atın
Kapalı
Başa dön tuşu
Kapalı