Hacı Bayram Veli
Hacı Bayram Veli Biyografisi
Mutasavvıf ve şairdir. Bayramîyye Tarikâtı‘nın kurucusudur. Türbesi, Ankara‘da Hacı Bayram Câmii’nin bitişiğinde bulunmaktadır.
Hacı Bayram Veli, 1352 yılında Ankara’da Solfasol köyünde doğmuştur. Belli Başlı adı Numan bin Ahmed’dir. Annesi Fatma Bayan, babası, tarımla geçinen Koyunluca’lı Ahmed’dir. Bir vakit babasının tarlasında çalıştı, daha sonra babası onu Ankara’da Kara medrese’ye verdi. Numan orayı bitirince, bilgisini arttırmak nedeniyle, Bursa‘ya gitti, orada da bir zaman öğrenim gördükten daha sonra Ankara’ya döndü. Medresede ders aldığı dönemde, Tefsir,Fıkıh,Hadis,Matematik,Felsefe,Arapça,Farsça Edebiyat gibi dağıtılmış dersleri okumuştur.
Bir gün medreseye birisi gelerek; “İsmim Şüca-i Karamani’dir. Hocam Hamideddin-i Veli’nin selamı var. Sizi Kayseri’ye ziyafet ediyor. Bu vazife ile huzurunuza geldim.” dedi. O da, Hamidüddin ismini duyunca; “Baş üzerine, bu davete icabet lazımdır. Anında gidelim.” diyerek müderrisliği bıraktı. Birlikte Kayseri’ye yöneldiler ve Somuncu Baba diye bilinen Hamideddin-i Veli ile Kurban Bayramında buluştular. O vakit Hamideddin-i Veli; “İki bayramı pat diye kutluyoruz!” buyurdu ve ona Bayram lakabını verdi. Talebeliğe kabul etti. Din ve fen ilimlerinde yüksek derecelere kavuşturdu. Bir zaman sonradan Şeyh ile hacca gidince Hacı Bayram oldu. Kendisine ermiş gözüyle bakıldığı için de ‘Hacı Bayram Velî‘ ismiyle anılmaya başladı.
1412 yılında Hacı Bayram-ı Veli, hocası Hamidüddin’in Aksaray‘da ölümünden daha sonra Ankara‘ya dönüp irşad faaliyetlerine başlar. Bu tarih, ilk Türk tarikatı olan Bayramiye tarikâtının kuruluşu kabul edilir.
Tarikatın eğitiminin yapılma binalara gereksinim vardır. Bu tekkeler yenilip içilen, yatılan, ibadet edilen yerlerdir. Yapılan danışmalar sonucunda bugünkü Ulus meydanında yüksekçe bir tepecik olan eski hristiyan Ogüst mabedine bitişik şekilde 1415 senesinde Bayramilik Tarikatı tekkesinin inşaatına başlanır.
Açtığı ilim ve irfan ocağına, devrinin ünlü alimleri, millet aşıkları akın etti. Damadı Eşrefoğlu Rumi, Şeyh Akbıyık, Bıçakçı Ömer Sıkinî, Göynüklü Uzun Selahaddin, Edirne ve Bursa ziyaretlerinde talebeliğe kabul ettiği Yazıcızade Ahmed (Bican) ve Mehmed (Bican) kardeşler ile Fatih Sultan Mehmed Han’ın hocası Akşemseddin bunların en meşhurlarıdır.
Fatih’in babası Sultan İkinci Murad Han, Hacı Bayram-ı Veli’yi Edirne’ye ziyafet edip, ilim ve manevi derecesini anlayınca, fevkalade derin saygı göstermiş, Eski Cami’de vazettirmiş, yeniden Ankara’ya uğurlamıştır. Hacı Bayram-ı Veli, ömrünün ardına kadar İslâmiyeti yaymak için çalıştı.
Hacı Bayram-ı Veli, Yunus Emre gibi Hacı Bektaşi Veli‘den etkilenmiş ve aynı tarz şiirler söylemiştir. Şiirlerinde “Bayramî” mahlasını kullanmıştır.
Hacı Bayram Veli, 1429 yılında Ankara’da bugün Hacı Bayram Camii’nin bulunduğu yerde ölmüştür.
Bayramilik’e tarafından bir anış, Tanrı’ya ulaşmak için kendini olgunlaştırma eğitimi olan bu merasim açık ve gizli veya sesli ve sessiz almak üzere iki türlüdür. Törene katılacak dervişler, bir daire oluşturacak biçimde diz çökerek otururlar. Sonra şeyhin yönetimi aşağıda Tanrı adları yüksek sesle anılır. Hangi adların anılacağını şeyh saptar. Bu törende dervişler gözlerini yumarlar. Bu da Tanrı’dan diğer bir varlık görmemek kendini tanrıya tahsis etmek anlamına kazanç.
Hacı Bayram Veli’nin geliştirdiği inanca kadar esas varlık Tanrı’dır. Tanrı tüm evreni kaplamıştır, tektir, önsüz-sonsuzdur, yaratıcıdır.
Kendini tasavvufa veren bir kimsenin uyması, bağlanması gereken üç ilke vardır:
1) Tüm işlerin, eylemlerin kaynağı Tanrı’dır, İnsan bir vasıta durumundadır. İnsan istenci kutsal istencin bir bölümü niteliğindedir.
2) Tanrı tüm varlıklarda görünür, fiilen varolmak Tanrı’nın görünmesidir;
3) Bütün nitelikler (sıfatlar) birer tanrısal görünüştür. Hacı Bayram Veli, bu üç ilkeyi tevhid-i ef’al (eylemlerin birliği) tevhid-i sıfat (nitelikler birliği), öz birliği kavramlarıyla açıklar. Tasavvufta varlık birliği olarak nitelenen bu inanca kadar düşünen Tanrı’dır; yaratan ve eylemde bulunan Tanrı’dır.
Hacı Bayram Veli,kişinin içine kapanarak tüm geçici varlıklardan yüz çevirerek derin düşünceye dalmasıyla Tanrıyı bir ışık olarak gönlünde görebileceği kanısındadır.
Hacı Bayram-ı Veli’nin üç kız ve beş erkek çocuğu vardı.
