Niels Henrik Abel

Niels Henrik Abel Biyografisi

Abel’in birincil manâlı yapıtı, beşinci derece genel denkleminin çözümünün olanaksızlığı üzerine oldu.

Niels Henrik Abel, 5 Ağustos 1802 tarihinde Norveç, Stavanger yakınlarında Finnoy Adası’nda yedi kardeşin ikincisi olarak doğmuştur. Annesi Ane Marie Simonson’dur. Abel’in babası Soren Georg Abel, yoksul bir Lutherandı ve ailesini, Niels Henrik doğduktan kısa vakit sonradan, güneydoğu Norveç’teki Risor kasabası yakınlarındaki Gjerstad cemaatine götürdü. 1815 yılında Niels Henrik Abel, Oslo’daki katedral okuluna girdi. Matematiksel yeteneği, matematiksel edebiyatta onu klasiklerle tanıştıran ve çözmesi için orijinal problemleri önermiş matematik öğretmeni Bernt Michael Holmboe‘nin gelişiyle birlikte 1817’de keşfedilmiş oldu.

Niels Henrik Abel, 17. yüzyıldan İngiliz Sir Isaac Newton, 18. yüzyıldan Alman Leonhard Euler ve çağdaşları Fransız Joseph-Louis Lagrange ve Alman Carl Friedrich Gauss’un araştırmalarını – matematiksel eserlerini inceledi. Bu sırada takriben 300 yıldır açıkta olan beşinci dereceden denklemlerin çözümü ile ilgili problem ile karşılaştı.

Niels Henrik Abel’in babası 1820’de öldü ve ailesini mağdur durumda bıraktı ancak öğretmeni Holmboe, Abel’i 1821’de Christiania Üniversitesi‘ne (Oslo) girmeye imkân veren fonlara katkıda bulundu ve Niels Henrik Abel, 1822’de üniversiteden bir ön derece aldı ve çalışmalarına Holmboe göre sağlanan destekle devam etti. 1823 yazında, Abel teyzesinin yanında Kopenhag’a gitgide artarak burada İskandinav ülkelerinde önde gelen bir matematikçi olarak kabul edilen Ferdinand Degen ile tanıştı. Bu esnada burada Pierre de Fermat’ın Büyük Teoremi ve eliptik fonksiyonlar üzerinde çalışmaya başladı. Kopenhag’da tanıştığı Christine Kemp ile kısa bir süre nişanlı kaldı.

Niels Henrik Abel’in 1823’te yayınlanan birincil yayınları işlevsel denklemler ve integraller üzerindeydi; o eliptik integral denklemi formüle eden ve çözen ilk matematikçidir.

Arkadaşları Norveç hükümetinden ona Almanya ve Fransa’da eğitim fakültesinde meslek vermeleri için çağrıda bulundu. Norveç hükûmetinin bursuyla 1825 – 1827 yıllarında Almanya ve Fransa’da kaldı. Adıyla anılan integraller üstüne araştırmaları ve Abel teoremini kapsayan yapıtını Paris Fen Akademisi’ne sundu. Umduğu alaka ve kabulü göremedi. Parası bittiği ve aldığı borçları ödeyemeyecek duruma düştüğü için Norveç’e döndü. Özel dersler vererek ve üniversiteden bağlanan ufak bir aylıkla yaşamını ve çalışmalarını sürdürmeye başladı. Abelyen de denilen Abel denklemi, Abel fonksiyonu, Abel integrali ve Abel grubu adlı çalışmalarını tamamladı.

Abel, Almanya‘ya gittiğinde Berlin’de Norveçli arkadaşlarıyla 1825-1826 kışını geçirdi. burada yakın arkadaşı ve akıl hocası olan inşaat mühendisi ve matematik meraklısı August Leopold Crelle‘le bir araya geldi.

Niels Henrik Abel, Berlin‘de tanıştığı August Leopold Crelle adlı Alman matematikçinin teklifine uyarak onun yeni çıkaracağı Crelle’s Journal olarak bilinen Journal für die reine und angewandte mathematics‘i (Saf ve Uygulamalı Matematik Dergisi) matematik dergisine makale göndermeye başlar. Derginin ilk cildinde Abel’ın yedi makalesi yayımlandı. Ve matematik dünyasında tanınması da bu sayede oldu. (Bu dergi günümüzde hala yayınlanıyor ve uluslararası alanda iyi bir üne sahip olmaya devam ediyor).

O dönemlerde, genç bir matematikçinin şöhreti yakalayabilmek için tek çaresi, Paris gibi büyük merkezlerdeki tanınmış kişilerin takdirini kazanabilmek olduğundan Abel Fransa’ya gitti.

Abel, 1826 yılında Abel teoremi, Abel integralleri ve fonksiyonlarının teoremi çalışmalarını daha iyi tanıtabilmek ve orada matematik üzerine bir iş bulabilmek umudu ile Paris’e gitti ve istediği randevuları alamadı. Başarısız olarak 1827 Mayıs’ında Norveç’e geri döndü. Norveç’e geri döndüğünde Abel, borç ve rahatsızlık içindedir ve vereme yakalanmıştır.

Niels Henrik Abel’in matematiğe katkısı, eliptik integral adıyla aşina bazı nesil integrallerin kavram olarak anlaşılmasını sağlamaktan ibarettir. Bu integrallerin nasıl hesaplanacağı hâlâ bilinmemekle birlikte, aşağı yatan esas kavramlar Abel’in ve çağdaşlarının çalışmalarıyla aydınlanmıştır.

Niels Henrik Abel‘in matematik dünyası haricen da tanınmasını sağlayan çalışması ise beşinci derece polinom denklemlerinin çözümleriyle ilgilidir. Birinci ve ikinci derece polinom denklemlerinin çözümü yıllardır biliniyordu. Üçüncü derece polinom denkleminin çözümünü, 15. yy.da İtalyan matematikçi Gerolamo Cardano, dördüncü derece polinom denklemin çözümünü de Gerolamo Cardano‘nun arkadaşı Lodovico Ferrari, yine katsayılar cinsinden çözmeyi başardı.

İnsanlar dördüncü derece denklemlerden daha sonra beşinci derece denklemlerle bütün üç asır hiçbir sonuç almadan uğraşmışlardır. İşte Abel burada tarih sahnesine çıktı ve beşinci dereceden genel bir polinomun köklerinin tanıdık yöntemlerle bulunmasının mümkün olmadığını gösterdi. Bir Takım özel beşinci derece denklemlerin çözümünün bulunduğu halde, her denkleme aynı şekilde uygulandığında, bize çözümü verecek bir metodun olmadığını ispatladı.

Abel, matematikte elde ettiği parlak sonuçlara karşın hayatı baştan başa dürüst içten bir iş bile bulamadı. Matematikçi olarak kendisini Avrupa‘daki matematik çevrelerine bir türlü kabul ettiremedi.

Abel, Froel Hansteen ile nişanlı idi.

Ölümünden iki gün daha sonra adına bir mektup geldi. Berlin Üniversitesi‘nden gönderilen mektupta, Abel’in ölümünden habersiz, genç matematikçiye çalışmalarının uyarı çektiği ve üniversitede meslek önerge edildiği bildiriliyordu. Öldükten sonradan anlaşılma olgusunun bu denli ivedi gerçekleştiği yeniden görülmedi.

Niels Henrik Abel, 6 Nisan 1829 tarihinde Froland, Norveç’de 27 yaşında sefalet içinde veremden ölmüştür.

500 Norveç Kronunda Abel

Norveç hükümeti göre Niels Henrik Abel anısına çeşitli yıllarda posta pulu ve Norveç parasına devlete ait basılmıştır.

Ölümünden 173 sene sonra 2001 yılında, Abel’in doğumunun 200. yılı anısına matematiğin Nobel Ödülü olan Abel Ödülü verilmesi fikri ortaya atıldı. İlk ödül 2003 yılında verildi. Abel Ödülü, Norveçli matematikçi Niels Henrik Abel’e atfen adlandırılmış olup, Nobel ödülleri üzerinden modellenmiş ve 2003 yılından beri her sene verilmiştir. Bedensel değeri 6 milyon kron veya yaklaşık 1 milyon dolardır.

Her sene Abel Ödülü’nü kazanan birey, beş matematikçiden oluşan uluslararası bir kurul tarafından belirlenmekte ve sonradan Norveç Bilim ve Edebiyat Akademisi göre duyurulmaktadır. Kazananlara altı milyon kron, takriben 1 milyon ABD doları (2011), para ödülü verilmektedir. Ödülün veriliş amacı matematiğin, özellikle gençler aralarında, yaygınlaşması ve prestij kazanmasıdır.