Herodot

Herodot Biyografisi

M.Ö. 5. yüzyılda yaşayan, ”Herodot Tarihi” olarak tanıdık eseriyle Avrupa ve Anadolu tarihinin ilk kitabının yazarı, Cicero’nun deyimiyle ‘tarihin babası’, Yunanlı tarihçi.

Herodotus, Anadolu’nun güney batısında, bir Karya şehri olan Halikarnas‘da M.Ö. 484‘de doğdu. O tarihlerde Halikarnas’ı korkusuz savaşçı kraliçe Artemisia yönetiyordu. Herodot’un gençlik yıllarında ise Artemisia’nın torunu, büyük Pers Kralı Artaxerxes’e emrindeki bir diktatör olan Lygdamis kral olmuştu.

Herodot, amaçları Lygdamis ve pers kralının boyunduruğundan kurtulup yeniden özgür bir Yunan şehri yapmak olan devrimciler arasına katılmıştı. Herodot’un amcası destansı şair Panyasis, bu devrimci partinin öncüsüydü. Lygdamis amcasını yakalayıp öldürtünce, Herodot, Damos’a kaçmış ve orada kaldığı sekiz sene baştan başa yazılarında kullandığı lon lehçesini öğrenmişti.

En sonunda yazdıran kimse yenilgiye uğratılıp tahttan indirildiğinde vatanına geri döndü fakat yeni yöneticilerde kendisine Lygdamis gibi düşmanca davranmaya başlayınca Herodot, Halikarnas’ı tamamen terkederek, yolcu bir hayat yaşamaya başladı. O sıralarda dünyanın kültür merkezi olan Atina, Herodot’un ikinci vatanı oldu. Buradağı saygıyı ve ilgiyi buldu. Atina halkı Herodot’un yazdıklarından çok hoşlanıp kendisine maaş bağladılar. Hatta yazdığı tarihçeler, Olimpiyat Oyunları‘nda okunmuş ve beğeni toplayarak alkışlanmıştı. Ama Herodot tüm hayatını bu eğlenceli şehirde geçirmedi; dünyanın çoğu yerini dolaştı.

Herodot’un eserlerinde anlattığı olaylar, kendi gözlem ve yaşantılarına dayanır. Dünyayı dolaşmanın o çağlardaki tehlike ve zorlukları düşünülürse, bu yolculukların da sonuçları olan yazılar değin cazibeli olduğu zahmetsizce kavranabilir.

Nil Nehri‘nin kuzeyine varıp yukarı Mısır‘a, hatta Babil‘in ötesine, Sus‘a ve yeni bir Hamadan şehri olan Ectaba’yakadar tüm Asya‘yı, Karadeniz, Ege ve Akdeniz‘in tüm kıyılarını gezdi. Yunanistan‘ı karış karış dolaştı, Epirus, Teselya, Atika ve Pelepones’de tüm önemli yerleri fark etti.

Atinalılar, M.Ö. 444 yılında zenginliği atasözlerine geçen Sybaris şehrinin yıkıntıları üzerinde Thurii şehrini kurdular; burada her ulustan insan yaşamaya başladı. Aralarında Atina’nın büyük söylevcisi Lysias, Syracusan ve Heradotus da vardı. Herodotus’un burada ne kadar kaldığı bilinmiyor, ama M.Ö. 426-415 yılları arasında öldüğü sanılıyor.

Tutumu ve metoduyla bilimsel bir tarihçi olan Herodotus, çekici hikayelere de olan tutkusu yüzünden hakiki olsun olmasın bunları da anlatmıştır. Bu yüzden de bir fazla kere bönlükle, gerçeğe vefalı kalmamakla suçlandı. Ama onun bu gelişigüzel gevezeliği okuyucunun ya da dinleyicinin ilgisini çekmek içindi. Herodotus, gerçeği okuyucuya detaylı ve alımlı bir biçimde vermeye çalışmıştır. Herodotus’un eseri, tarihlerin ilki ve düzyazının öncüsü olmasının bağlı de ilginçtir.