Ebu Hanife

Ebu Hanife Biyografisi

İslam dininin dört fıkıh mezhebinden birisi olan Hanefi mezhebinin kurucusudur. İmâm-ı Azam olarak bilinir.
Ebu Hanife, 5 Eylül 699 tarihinde Emevi Devletinde Kufe’de doğmuştur. Ana adı Nu’man ibn-i Sâbit ibn Zevta’dır. Babasının adı Değişmez, dedesinin adı Zûta’dır. Babası Sabit, Kûfe’de kumaş ticaretiyle uğraşan zengin bir birey idi. Dedesi Zûta Horasan yöresinden gelip yerleştiği için arap olmadığı bilinmektedir. Ebû Hanîfe, Emevî ve Abbâsî devletleri vaktinde yaşamıştır. Ömrünün elli iki yılı Emevî, son on sekiz yılı da Abbasi devleti zamanına denk kazanç.

Irak’ın ünlü âlimlerinden ders aldı. Küçük yaşta Kur’an’ı ezberleyerek hafız oldu. Arapça, Tefsir, Hadis, Fıkıh ve Edebiyat gibi çoğu ilmi öğrendi. Hocası Hammad bin Ebu Süleyman’ın vefatı üstüne onun yerine geçti ve ders vermeye başladı. Kısa sürede ünü bütün ilim çevrelerinde yayıldı.

Ebû Hanîfe, ilimle uğraşmaya başlamadan önce başarılı bir tüccardı. İmam-ı Şabi’nin tavsiyesiyle onun ders halkalarına devam etmeye başlamış, kelam, iman, itikad ve tartışma bilgilerini Şabi’den öğrenmiştir.

Üstün zekâsı, ilmî şahsiyeti, örnek ve mücadele doymuş hayatı ile tanınan büyük bir İslam âlimidir. Bu özelliklerinin yanı sıra fıkıh bilgisi ve çoğu konuda pratik çözümler sunmasından dolayı ona “Büyük İmam“ anlamına gelen İmam Azam lakabı verilmiştir.

İmam Azam Ebu Hanife fıkhî meseleleri öğrencileriyle tartışarak birlikte hüküm verirdi. Ayrıca olması mümkün olaylar üstünde de düşünerek çözümler üretirlerdi. Tüm bu tartışmalar sonucunda ortaya meydana çıkan fikirler, Ebu Hanife’nin öğrencileri kadar yazıya geçirilmiştir. Onun Kur’lahza-ı Kerim’den ve Peygamberimizin hadislerinden yola çıkarak geliştirdiği ekole Hanefi mezhebi adı verilmiştir. Hanefilik öncelikle Türkiye ve Balkanlar edinmek üzere İslam dünyasının böylece çok yerinde yaygınlaşmıştır.

İmam Azam Ebu Hanife, bir konuda karara varmak ve amel etmek için Allah’ın kitabındakini alır kabul ederim. Onda bulamazsam Hz. Peygamberin güvenilir âlimlerce tanıdık ve meşhur olan sünnetiyle amel ederim. Onda da bulamazsam sahabeden dilediğim kimsenin reyini alırım. Ama öteki âlimlere gelince bir ilim adamı olarak ben de onlar gibi içtihat ederim, derdi.

Otuz yıllık müddet içinde verdiği derslerinde yetişen talebelerinin herbiri o süre çok genişlemiş olan İslam dünyasının her tarafına yayılarak müftilik, müderrislik, kadılık gibi çeşitli vazifelerle büyük hizmetler yapmak suretiyle Peygamber efendimizin bildirdiği yol olan Ehl-i sünnet itikadını ve fıkıh ilmini her tarafa yaydılar ve bu hususta değerli kitaplar yazdılar. İnsanlara doğru yolu gösterip saadete kavuşturdular. Bu hizmeti kendilerinden sonraki asırlara da aksettirdiler.

Emeviler ve Abbasiler döneminde yöneticilerin yaptıkları haksızlıklara açıkça karşısında çıkmıştır. Onların yanlışlarını daima ve şartta söylemekten çekinmemiştir. Nitekim Abbasi Halifesi el-Mansur, kendi saltanatını meşrulaştırmak için İmam Azam’a Bağdat baş kadılığını öneri etmiş ama İmam Azam, bütün baskılara rağmen bu görevi kabul etmemiştir. Bunun üstüne hapse atılmıda şehit olmuştur. İmam Azam Ebu Hanife’nin kabri Bağdat’tadır.

Ebu Hanife, 14 Haziran 767 tarihinde 68 yaşındayken Abbasi Devletinde Bağdat’da ölmüştür.

Selçuklu sultanı Melikşah’ın vezirlerinden Ebu Sa’d-i Harezmi, Ebu Hanîfe’nin kabri üzerine mükemmel bir türbe ve çevresine bir medrese yaptırdı. sonradan Osmanlı padişahları bu türbeyi defalarca tamir ettirdi.

Ebu Hanife’nin Hammad adında oğlu vardı.