Fahrettin Kerim Gökay
Fahrettin Kerim Gökay Biyografisi
İstanbul Valisi ve İstanbul milletvekili olarak görev yaptı.
Fahrettin Kerim Gökay, 9 Ocak 1900 tarihinde Eskişehir’de doğmuştur. Babasının adı Abdülkerim’dir. İlkokul, ortaokulu doğduğu mahallede okudu. Gerisinde Eskişehir Liva İdadisi (Lisesi)’nde ve İstanbul Boğaziçi Rehber-i İttihad ve Menbaul İrfan İdadisi’nde öğrenim fark etti. Yüksek öğrenimini, İstanbul Darülfünunu Tıp Fakültesi’nde 1922 yılında tamamladı. Emraz-i Akliye uzmanı oldu. 1922-1924 yılları arasında Münih, Hamburg ve Viyana üniversitelerinde uzmanlık eğitimi gördü. Yurda dönüşünde İstanbul Asabiye ve Akliye Hastanesi Ruhiyat Laboratuvarı Şefi oldu.
Türkiye Sosyal Psikiyatri Derneği’nin kurucusu ve başkanı olan Fahrettin Kerim Gökay “Yeşilaycılık” konusundaki etkili çalışmalarının yanı sıra, İstanbul Valiliği ve Belediye Başkanlığı esnasında esnafı sık sık denetleyerek fiyatları indirmesi, sarhoşları şehir halkı dışına çıkarması gibi garip uygulamalarıyla da gündemde kaldı.
Fahrettin Kerim Gökay, Öğrencilik yıllarında Milliyetçi ve Ahrar gazetelerini çıkardı. 1926 yılında Tıp Fakültesi Seririyat-ı Akliye’de (Asabiye Kliniği) doçent, 1933 yılında Üniversite Reformu’nda profesor oldu. 1942 yılında ordinaryus profesör oldu.
Sağlık ve Milli Eğitim şûraları üyeliklerinde, Türkiye Kızılay ve Yeşilay dernekleri başkanlıkları ile Türkiye Sosyal Psikiyatri Derneği’nin kuruculuğu ve başkanlığı gibi sivil toplum örgütlerinde hizmetleri oldu. Uzun süre İstanbul Üniversitesi’nde öğretim üyesi olarak çalıştı.
1949 yılında İstanbul valiliği ve belediye başkanlığına getirildi. Bu görevini 1957 yılına kadar Halkçı Parti (DP) iktidarı döneminde de sürdürdü.
Lütfi Kırdar’dan sonradan 24 Ekim 1949 – 26 Kasım 1957 tarihleri arasında İstanbul Valisi ve Belediye Başkanı olarak görev yaptı. Onun vaktinde İstanbullulara tanzim satışlarını sunmuştur. Zeytinburnu ve Kazlıçeşme, onun zamanında şehirleşmiştir. Üsküdar’da ve Kadıköy’de adını taşıyan kayda değer iki cadde bulunmaktadır. Eyüp Sultan Camisi’nin çevresindeki dükkânlar yıkılarak meydan açıldı, böylece cami ortaya çıkartıldı. Yapımı yedi yıl süren Saraçhane’deki Belediye Sarayı’nın temeli de Gökay’ın döneminde atıldı. İstanbul’da klakson çalma yasağı getiren birincil belediye başkanı oldu. İçki ve sigara karşıtı kampanyalar yaptı. Çevresine zarar veren sarhoşlara karşısında fazla sert önlemler aldı.
Azınlıkların işyerlerinin yıkılıp yağmalandığı 6-7 Eylül Olayları (1955) aleyhinde beceriksiz kalması nedeniyle, o günlerde İstanbul’da yer alan ve olayların başlangıcında “Ulusal Gençliğin Kıyamı” tabirini kullanan İçişleri Bakanı Namık Gedik ile beraber, istifa etmek durumunda kalmıştır.
Adnan Menderes’in kendisi için “çılgın” dediğini öğrenince basın mensuplarını toplayıp, “O bir toprak ağası, ruh hekimliğinden ne anlar oysa bana deli demiş. O bana çılgın derse kargalar bile güler, fakat ben onun hakkında bir deli raporu yazarsam, hayatı her tarafında zeki olduğuna kimseyi inandıramaz” dedi. Bu cümleden olarak, 1950’lerin ortalarından itibaren Menderes İstanbul’daki imar hareketini bizzat üstlenmişti. Gökay, buna aleyhinde direndi ve 26 Kasım 1957’de görevinden ayrılarak Bern Büyükelçiliği’ne atandı.
1957 yılında Bern Büyükelçiliği görevine atandı ve 1960 yılına değin bu görevi yaptı. Yeni Türkiye Partisi (YTP) İstanbul Milletvekilliği (1961-1965), Sağlık ve Sosyal Takviye Bakanlığı (1963) görevlerinde bulundu. Türkiye Sosyal Psikiyatri Derneği’nin kurucusu ve başkanı oldu.
25 Haziran 1962 – 27 Kasım 1963 tarihleri arasında İsmet İnönü’nün başbakanlığı döneminde Türkiye İmar ve İskân Bakanı ve 27 Kasım 1963 – 25 Aralık 1963 tarihleri arasında Türkiye Afiyet Bakanı görevinde bulundu.
Fahrettin Kerim Gökay, 1965 yılında siyasetten çekildi ve zamanını evinin bahçesindeki gülleri yetiştirerek geçirmeye başladı.
Fahrettin Kerim Gökay, 22 Temmuz 1987 tarihinde İstanbul’da 87 yaşında ölmüştür.
Halk kadar fazla sevilen ve kısa boyu dolayısıyla hakkında “Küçük Mini Valimiz, Ne Olacak Halimiz?” tekerlemesi üretilmiştir. Önemli bir serveti olan Fahrettin Kerim Gökay’ın terekesinde 630 tapu bulunuyordu. Tüm varlığını kendi adını içeren vakfa bırakmıştır.
Hem İstanbul Sefaköy’de isminin verildiği Fahreddin Kerim Gökay Anadolu Lisesi, İstanbul Bakırköy’de Ruh ve Sinir Hastalıkları Hastanesi Bitam’da isminin verdiği Fahrettin Kerim Gökay Pavyonu bulunmaktadır.
DP’nin iktidara geldiği 14 Mayıs 1950 seçimi öncesinde, İstanbul Taksim Meydanında son tercih konuşmasını yapan İsmet İnönü’ye doğaüstü kalabalığı göstererek, “İşte İstanbul paşam” demesi ve Adnan Menderes’in İstanbul’da uyguladığı istimlak programını eleştirince, “Hoca, sen biraz dinlen” diyen Adnan Menderes’e, “Başlıca sen biraz dinlen” yanıtını vermesi, siyasi literatürümüze giren konuşmaları oldu.
Basılmış basılmamış elliye yakın eseri bulunmaktadır.
Esas Eserleri:
Gayrı Tabiî Aşklar Üzerine Ruhi Tetkikler (1924),
Us Hastalıklarının Teşhisi ve Tedavisi (1925),
Türkiye’de Felc-i Umumi Meselesi (1926),
Ruh Hastalıkları (1928),
Ameliyatla Selâh Göstermiş Ekstra Medüller Bitkiler Vak’ası (1944).
