Ahmet Tevfik Paşa
Ahmet Tevfik Paşa Biyografisi
Osmanlı Devletinin 21 Ekim 1920 – 4 Kasım 1922 tarihleri aralarında tayin yapan son sadrazamıdır.
Ahmet Tevfik Paşa, 11 Şubat 1845 tarihinde İstanbul’da doğmuştur. Ferik İsmail Hakkı Paşa’nın oğludur. Annesi Diyarbakırlı Ayşe Gülşinas Banu’dur. Topkapı İdadisinde okuduktan sonradan 1862 yılında Harbiye’den Süvari Sınıfı Mülâzimi olarak mezun oldu. Ahmet Tevfik Paşa daha genç bir subay olarak Davutpaşa 2. Süvari Alayı’nda görevdeyken 1865 yılında ordudan ayrılarak Babıali Tercüme Odası’na girdi. 1871 yılında o süre merkezi Floransa’da bulunan İtalya’ya Elçilik İkinci Kâtibi sıfatı ile gönderildi. 1872 yılından sonra Viyana, Berlin ve Atina Elçilikleri Başkâtipliklerinde ve 1867’de Elçi Kabulî Paşaya vekâlet etmek üzere Petersburg Maslahatgüzarlığında bulundu.
1879 yılında Atina‘da Maslahatgüzar olarak ödev yaparken bir diplomat ailesinin çocuklarına mürebbiyelik yapan İsviçreli bir köy polisinin kızı Elisabeth Tschumi ile evlendi. Evlendikten sonradan eşinin adı Afife oldu. Bu evlilikten beş çocuğu oldu.
1885 – 1895 yılları aralarında 10 sene Berlin‘de maslahatgüzar ve büyükelçilik yaptı. 1895 yılında Berlin Sefiri olarak atama yaparken Abdülhamit II tarafından İstanbul‘a çağrılarak Hariciye Nazırlığı görevine atandı. Bu görevini aralıksız olarak 1909 yılına değin sürdürdü. 23 Temmuz 1908 tarihinde II. Meşrutiyet‘in ilanından sonradan Ayan Meclisi üyeliğine atandı.
13 Nisan 1909 tarihinde 31 Mart Vakası sırasında istifa eden Hüseyin Hilmi Paşa‘nın yerine 14 Nisan 1909 tarihinde sadrazamlığa getirildi. Ilımlı ve objektif kişilerden oluşan bir hükümet kurdu. İstanbul ve Adana’da başlayan kuvvet olaylarının büyümesini engelleyecek tedbirler aldı.
31 Mart Vakası, Selanik’te bulunan Üçüncü ve Edirne’de yer alan İkinci Ordulara mensup askerlerin oluşturdukları, Rumeli halkının gönüllü katıldığı “Hareket Ordusu” İstanbul‘a gelmesi ile bastırıldı. Hareket Ordusu’nun Komutanı Mahmud Şevket Paşa, Kurmay Başkanı ise Mustafa Kemal ATATÜRK‘dür. Üç gün süren çarpışmaların peşinde sıkıyönetim ilan edildi; padişah Abdülhamit II tahttan indirilip yerine Mehmet Reşat tahta çıktı. İsyana katılanlar ve destekleyenler yargılanarak 70 birey idam edildi, 420 kişi ise çeşitli hapis cezalarına çarptırıldı. Bu olaylar esnasında Ahmet Tevfik Paşa, sadrazamlıktan 5 Mayıs 1909 tarihinde istifa ederek yerini tekrar Hüseyin Hilmi Paşa‘ya bıraktı.
1911 yılında Londra Sefirliğine atanan Ahmet Tevfik Paşa, 1911-1914 yılları arasında bu görevi yaptı. Osmanlı İmparatorluğu‘nun Birleşmiş Krallık‘a savaş ilan etmesi üstüne geri çağrıldı.
1914-1918 yılları arasında Meclis-i Ayan Reisi olarak tayin yaptı.
I. Dünya Savaşı‘ndan sonradan 30 Ekim 1918 tarihinde Mondros Mütarekesi‘ni imzalayan Ahmed İzzet Paşa‘nın istifası üstüne 11 Kasım 1918 tarihinde ikinci kez sadrazamlığa getirildi. Sadrazam oluşunun ikinci günü İtilaf devletleri donanması İstanbul‘a girerek şehri işgal etti. Padişah Vahdettin VI. Mehmet, müttefiklerin baskısı ile 21 Aralık 1918 tarihinde meclisi feshetti ve peşinde kısa bir vakit için Ahmet Tevfik Paşa hükümeti dağıldı. Ahmet Tevfik Paşa, 12 Ocak 1919 tarihinde tekrar hükümet kurdu ancak işgalcilerin zorlamasıyla 3 Mart 1919 tarihinde istifa etti.
Osmanlı Devleti‘nin 22 Nisan 1920 tarihinde I. Dünya Savaşı sonrası barışma görüşmelerinin yapıldığı Paris Barıştırma Konferansı’na davet edilmesi üstüne, konferansa gönderilen Osmanlı heyetine Ahmet Tevfik Paşa başkanlık yaptı. Başkanlığındaki heyet, bildirilen şartları çok ağır bulup hafifletilmesini istedi. Bunun kabul edilmemesi üzerine 11 Temmuz 1920 tarihinde bildirilen şartları reddederek İstanbul’a geri döndü. daha sonra Paris‘e Güvey Ferid Paşa başkanlığında gönderilen bir diğer heyet, şartları kabul edip Sevr Antlaşması‘nı imzaladı.
Ahmet Tevfik Paşa, Abdülhamit II döneminde Hariciye Nazırı olarak 14 sene tahsis yaptı. daha sonra Vahdettin VI. Mehmet‘in zamanında da sadrazam yapıldı.
Ahmet Tevfik Paşa, 21 Ekim 1920 tarihinde Vahdettin VI. Mehmet kadar Güvey Ferid Paşa’nın yerine sadrazam yapıldı.
Sadrazam görevi sırasında TBMM Hükümeti’ne 21 Şubat-12 Mart 1921 tarihleri arasında yapılan Londra Konferansı’na birlikte katılmayı önerdi, fakat Mustafa Kemal Paşa‘nın bunu reddetmesi üstüne konferansta Ankara Hükümeti’ni Dışişleri Bakanı olan Bekir Sami Bey, İstanbul Hükümeti’ni ise Ahmet Tevfik Paşa temsil etti. Konferans sırasında Türkiye’nin tek temsilcisinin Ankara Hükümeti olduğunu belirterek sözü Bekir Sami Bey’e bıraktı.
1 Kasım 1922 tarihinde TBMM Hükümeti kadar Saltanatın kaldırılmasından sonra 4 Kasım 1922 tarihinde istifa etti. Saltanatın kaldırılması nedeniyle sadaret mührünü iade edemedi. Bu mühür ailesi tarafından saklanmaktadır.
1879 yılında Atina‘da İsviçreli Elisabeth Tschumi ile evlendi. Evlendikten sonra eşinin adı Afife oldu. Bu evlilikten beş çocuğu oldu. Ahmet Tevfik Paşa’nın Ali Nuri Okday ve İsmail Hakkı Okday (d.1881 – ö. 1977) adında ve son Osmanlı Padişahı Vahdettin VI. Mehmet‘in damadı olan oğlu vardı.
21 Haziran 1934 tarihinde Soyadı Kanunun kabul edilmesinden sonra Ahmet Tevfik Paşa “Okday” soyadını aldı.
Ahmet Tevfik Paşa, ilerleyen yıllarda ise sade ve sivil bir yaşam sürdü ve 8 Ekim 1936 tarihinde İstanbul’da 91 yaşında ölmüştür.
Hatıratı, torunu Şefik Okday kadar, “Büyükbabam Son Sadrazam Ahmet Tevfik Paşa” adıyla 1986 yılında yayınlandı.
