Roald Amundsen

Roald Amundsen Biyografisi

Arkadaşları arasında ”viking” lakabıyla belli Roald Amundsen, Güney Kutbu’na ulaşan ve Kuzeybatı Geçidi’ni aşan birincil denizci olan Norveçli bir kaşiftir.

Roald Amundsen, 16 Temmuz 1872 tarihinde Borge, Ostfold, Norveç’de Jens Amundsen, Hanna Sahlqvist çiftinin oğlu olarak doğmuştur. Tam adı Roald Engelbregt Gravning Amundsen’dir. Babası minik bir armatördü. 1893’te, annesinin ölümünden sonra 21 yaşındayken tıp eğitimini yarıda bıraktı ve kutupları keşfetmeyi amaçladı.

1893 yılında bir fok gemisinde denizciliğe başlayan Roald Amundsen, dünyanın değişik kıyılarında dolaştı, öbür gemicilik teknikleri, buharlı gemiler ve bilimsel denizcilik yöntemleri konusunda uzmanlaştı. Kuzey Kutbu‘nun kaşifi Fridtjof Nansen‘in de yüreklendirmesiyle, Atlas Okyanusu‘nu Büyük Okyanus‘a bağlayan deniz yolunu bulmayı aklına koydu. İlk denemeleri başarılı sonuçlar verdi ve iki okyanusu birbirine bağlayan deniz yolunun varlığı katiyet kazandı. Daha önce geçilememiş olan Kuzeybatı Geçidi’nin doğru değin gemiyle aşılabileceğini gösteren birincil gemici oldu.

1897-1899 yılları arasında Antarktika seferine, Antarktika’da başta bütün bir kış boyu kalan bir Belçika araştırma gemisinde ikinci kaptanlık yaptı. 1901-1903 yılları arasında Novaya Zemlya, Spitzberg (Svalbard) ve Doğu Grönland kıyılarını dolaştı. Dönüşünde, farklı alanlara yönlendirilmiş gemicilik teknikleri, buharlı gemiler ve bilimsel denizcilik yöntemleri konusunda öyle çok şey öğrenmişti. O yıllarda Oslo’da hayvanbilim profesörü olan, Kuzey Kutbu kâşifi Fridtjof Nansen’in de yüreklendirmesiyle Atlas Okyanusu’nu Büyük Okyanus’a bağlayan deniz yolunu bulmayı aklına koydu.

1903-1906 yılları arasındaysa Kuzey Kutbu yakınındaki Kuzey-Batı Geçidi seferine katıldı. 1903’lerde bir ufak gemiyle magnetik uç noktasını John Ross’tan daha büyük bir elbette tesbit etti. Hem Baffin Körfezinden Bering Boğazına geçen ilk denizci oldu.

Bu geçidin doğru dek gemiyle aşılabileceğini belirten ilk denizci Amundsen oldu. Bu seyahat için “Gjöa” adında ve 22 m boyunda, 47 tonluk tek direkli bir yelkenli satın alan Amundsen, 16 Haziran 1903’te Oslo’dan yola çıktı ve iki sene sonradan, Kuzey Buz Denizi’nin karaya dürüst sokulmuş parçası olan Beaufort Denizi’ne varmayı başardı. 1905’te Herschel Adası yakınlarında demirleyerek Grönland üzerinde 800 km’lik bir gözlem uçuşu yaptı. Nihayet 30 Ağustos’ta, Bering Boğazı aracılığıyla Alaska’daki Nome’a vardığında Kuzeybatı Geçidi bundan böyle baştan sona aşılmıştı.

Roald Amundsen’in gerçekten amacı Kuzey Kutbu‘nu keşfetmekti; Kuzey Kutbu’na seyahat hazırlıklarına başlayan Amundsen, ABD’li Frederick Cook ve ABD’li Robert Edwin Peary’nin 6 Nisan 1909’da Kuzey Gönder Noktası’na ulaştığını duyunca planını değiştirdi ve 1910 yılında yolunu Güney Kutbu‘na çevirdi. Bu kez de güney için yarış başladı. Güney Kutbu’na doğru yola çıktı. Gemisi “Fram”la, 1911’da Antarktika’daki Edward VII Toprağına ulaştı.

1911 yılında Fram adlı gemiyle denize açıldıklarında Amundsen, geminin kaptanı ve diğer iki denizci haricinde kimse Güney Kutbu’nu keşfetmeye gittiklerini bilmiyordu. Gemideki öteki denizcilerse bu durumdan fazla daha sonraları farkında edileceklerdi. Amundsen ve ekibi, Antarktika’nın Balina Koyu’na ulaştığında yanlarında köpekler, kar kızakları, yakacak ve fazla miktarda yiyecek vardı. Köpekleri başlangıçta kızakları sürüklemek için, daha sonraları ise gıda olarak kullanmayı düşünüyorlardı.

Amundsen’in planı, ağustosun sonlarında Güneş doğduktan kısa süre daha sonra kutba içten yolculuğa başlamaktı. İtirazlara karşın soğuğa aldırmadan ekibindeki dokuz kişiden sekizini yanında alarak 8 Eylül’de yola çıktı. İlk birkaç gün gündüz vakti seyahat ederek uzun mesafe katetmeyi başardılar. Ancak geceleri hayli soğuk olduğu için fazla eksik uyuyabiliyorlardı ve bazı köpeklerin pençeleri donmaya başlamıştı. 12 Eylül günü hava sıcaklığı -56°C’ye düşünce önce korunmak için bir igloo inşa ettiler, sonradan gemiye geri döndüler. Dönüş yolculuğu esnasında bir takım köpekler öldü bazılarınınsa kızaklar üzerinde taşınması gerekti. İlk test başarısız olmuştu.

Amundsen 19 Ekim’de dört kişi, dört kızak ve 52 köpek ile beraber ikinci kez Güney Kutbu’na varmak için yola çıktı. Daha sonraları Axel Heiberg Buzulu olarak adlandırılacak olan tepede olan bir buzulu tırmanarak Antarktika Platosu’na çıkmayı başardılar. Köpeklerin yedisi buzula ulaşmadan ölmüştü, kalanların 18 tanesiniyse planlandığı gibi buzula ulaştıktan daha sonra öldürdüler. Ölü köpeklerin bazılarını dönüş yolculuğu için depoladıktan daha sonra kalanları kendilerinin ve sağ kalan köpeklerin gıda ihtiyacını yerine getirmek için yanlarına aldılar.

Amundsen ve ekibi yola çıktıktan 56 gün sonradan, 14 Aralık 1911 tarihinde Robert Falcon Scott‘tan 35 gün önce Güney Kutbu’na vardı. 18 Aralık 1911 tarihinde 38 gün sürecek dönüş yolculuğuna başladılar. Amundsen Güney Kutbu’nda bir çadır ve Norveç kralına hitaben yazılı bir mektup bırakmıştı. daha sonra bölgeye ulaşması beklenen Scott’tan mektubu yerine ulaştırmasını rica ediyordu. 99 gün süren keşif yolculuğu 25 Ocak 1912 tarihinde tamamlandığında toplamda 3440 kilometre yol yapmışlardı.

Gemiye döndüklerinde Amundsen başarısını dünyaya duyurmak için sabırsızlanıyordu. 8 Mart 1912 tarihinde Avustralya’daki Hobart’a ulaşınca önce kardeşine telgraf çekti, sonradan da vereceği konferansları planlamaya başladı. Evlerde televizyon ve radyonun olmadığı o dönemlerde başarıları paraya dönüştürmenin yolu şehir halkı şehir gezerek konferanslar vermekten geçiyordu.

Amundsen ve ekibindeki herkes 20 Ağustos 1912’de Norveç Kralı Haakon göre “Güney Kutbu Madalyası” ile onurlandırıldı.

Norveç’e döndüğünde bir gemicilik şirketi kuran Amundsen, bu kez Kuzey Kutbu’na hava aracılığıyla ulaşmayı amaçlıyordu. 1925’te, ABD’li kâşif Lincoln Ellstvorth’le birlikte yaptıkları uçuşta hedeflerine 280 km değin yaklaştılar. Ertesi sene yanlarına italyan havacı Umberto Nobile’yi de alarak “Norge” adlı balonla Spitzberg’den havalandılar ve 12 Mayıs 1926’da ABD’li direk kâşifi Richard Evelyn Byrd ile aynı günde Kuzey Kutbu’nu ilk önce havadan aşmayı başararak Alaska’daki Point Narrow’a indiler.

Amundsen, 1928 yılında bir zeplinle Kuzey Kutbu’na uçan Nobile’nin kaza geçirdiğini öğrenince, kaybolan arkadaşını bulmak için 16 Haziran’da ufak bir uçakla yola çıktı.

Roald Amundsen, 16 Haziran 1928 tarihinde kaza geçiren arkadaşı İtalyan kaşifi Umberto Nobile‘yi seslenmek nedeniyle Latham adlı su uçağı ile Kuzey Kutbu’na uçtu, 18 Haziran 1928 tarihinden sonra kendisinden yeniden haber alınamadı. Svalbard, Norveç, Barents Denizinde 56 yaşında ölmüştür.

Kurtarma ekibinden birisi Umberto Nobile ve arkadaşlarını sağ olarak buldu fakat, uçağıyla Kuzey Buz Denizi’ne düşen Amundsen’in izine bir daha rastlanamadı.