Luigi Pirandello

Luigi Pirandello Biyografisi

Roman ve kısa hikâyeleri de olan yazan Luigi Pirandello bilhassa oyun yazarı olarak tanınmıştır. 1934 yılında Nobel Edebiyat Ödülünü kazanmıştır.

Luigi Pirandello, 28 Haziran 1867 tarihinde İtalya’da Sicilya’nın güneyindeki Agrigento şehrinde zengin bir ailede doğmuştur. Babası Sicilya’da bir kükürt ocağı işletmecisi idi. Lise eğitimini Palermo‘da 1886 yılında tamamladıktan sonradan 1888’den itibaren önce Roma‘da ve sonradan Bonn Üniversitelerinde felsefe ve dilbilim bölümünde okuyup mezun oldu. Bu öğrencilik yıllarında birincil şiir ve hikâyeleri farklı alanlara yönlendirilmiş dergilerde yayınlandı. 1891 yılında doktor unvanını aldı. 1892‘de Roma‘ya dönünce öbür edebiyat dergilerinde çalıştı ve Bonn’da geçirdiği yılları anlatan şiir kitapları yayınladı.

Luigi Pirandello, 1893 yılında birincil kayda değer yapıtı Marta Ajala’yı yazdı. Bu eser, 1901 yılında L’Esclusa adı ile yayımlandı. 1894 yılında ise birincil kısa hikâye kitabını yayımladı. 1904 yılında yayınlanan birincil romanı II fu Mattia Pascal (Mattia Pascal’ın Değişimi) ile adını en ince ayrıntısına kadar duyurdu.

1894 yılında Sicilyalı Maria Antonietta Portulano ile evlendi ve izdivaç hayatı ile birlikte edebiyat çalışmaları arttı. giderken ardı ardına 3 çocuğu oldu.

1903 yılında bütün servetini yatırdığı babasının kükürt ocağı bir su baskını baskını ile yok olunca eşi Antonietta yarı felç geçirdi ve yaşadığı psikolojik şok nedeniyle akli dengesi tedavi edilemez ölçüde sarsıldı. Pirandello, başlangıçta intiharı bile düşündüyse de zamanla durumu kabullendi ve öğretmenlik yapmaya başladı. 1904 yılında yayınlanan ilk romanı II fu Mattia Pascal (Mattia Pascal’ın Değişimi) bu sırada yazdı. 1919‘da eşini akıl hastanesine yatırmak zorunda kaldı ancak sonradan onu hastaneye yatırdığı için büyük acı duyarak evde bakmak istedi fakat Antoniette ayrıca hapishanesi ayrıca sığınağı olan hastaneyi terketmedi.

İtalya‘nın I. Dünya Savaşı‘nı girmesi üzerine oğlu da savaşa katıldı ve Avusturyalılar’a esir düştü.

Pirandello düz yazı çalışmalarının yanı sıra 1900’lerin başında tek tük dram yazmaya da başladı. 1907‘de Roma‘da pedagoji akademisinde profesör olarak atandı. 1908-1922 yılları aralarında Roma’da İtalyan dili profesörlüğü yapan yazar, tiyatro çalışmalarına ama 50 yaşına geldiği süre yoğunlaştı. Bir arkadaşı göre aşılanan sahne aşkı sebebiyle 1917‘de altı oyun ansızın yazdı. Bu oyunlardan Soytarı Külahı‘nda insanın içinde bulunduğu duruma göre kendine uygun bir maske hazırlayarak bunu son başlıca dek savunması konusunu işledi ve bu temayı diğer oyunlarında da kullandı. Burada karısı göre aldatıldığını öğrenen erkek burjuva yaşantısının bin bir güçlükle sabit görüntüsünü ayakta tutmaya çalışır. Öteki oyunu Sen O Kadar Diyorsan Öyledir‘de karısının öldüğünü sanarak bir diğer kadınla evlenen bir adamın öyküsü anlatılır. Adamın kaynanası ise ikinci kadının ilk karısı olduğu konusunda ısrarlıdır.

Pirandello yazın hayatında August Strindberg ve Henrik Ibsen‘den faydalanmıştır

Luigi Pirandello, Benito Mussolini’nin desteği ile kendi kurmuş olduğu ve üç sene boyunca yönettiği Teatro d’Arte adlı tiyatrosuyla 1925‘den itibaren çeşitli turnelere çıktı. Avrupa kentlerinde turneler yapan Pirandello, bununla birlikte William Shakespeare ve Moliere gibi, kendi topluluğu için oyun yazar ve sahneleyen ‘yazar tiyatrosu’ olgusunun da bir temsilcisidir.

1925-1926 yılları aralarında son ve en önemli romanı olan “Uno, nessuno e centomila” ‘yı (Bir, Hiç kimse ve Yüz Bin) yazdı.

Luigi Pirandello, oyunlarında insanların saçma ve kaotik dünyadaki çaresizliklerini sergiler. Çağdaş dramaya örnek gösterilen Altı Birey Yazarını Arıyor, gerçek birey, oyun kişisi ve rol düzlemleri arasındaki kişiliğin araştırılmasını konu ediniyor. Liola, kırsal kesimde yaşamış köylü bir şairin başından geçenleri anlatan bir komedi. Ağzı Çiçekli Adam, yazarın oyunlarına baskın kaygı verici yalnızlık temasını; Iş Belgesi, kendine haksız yere “şanssızlık” etiketi yapıştırılmış bir adamın hazin öyküsünü anlatıyor.

Luigi Pirandello, Altı Kişi Yazarını Arıyor adlı oyunuyla asıl ününü kazandı. Burada, rolleri yazar göre bütün olarak belirlenmemiş altı birey, bir oyunun provasını başaşağı eder. Öyküde, üzerlerine düşen rollerini ardına kadar oynamak isteyen altı birey; anlaşılamadıklarının farkına varınca sorunlarını kanıtlamak için tiyatronun böylece uygun bir yer olmadığını düşünür. Bu figürler varoluş noksanlığı karşı hayatına bir manâ arayan insanı simgelemektedir. Belirli bölümlere ve açık bir olay şemasına sahip olmayan ve belirsiz bir sonla biten bu oyun ilk kez sahnelendiğinde bir skandala neden olmakla beraber, fazla kısa bir zamanda epik ve absürt tiyatro üstünde çok etkin bir herzamanki haline geldi.

Dram yazarlığında ‘realist’ akımın en güçlü simgesi olan Henrik Ibsen tiyatrosunun etkisine karşısında bir tepki yaratıcı Pirandello, bizde de sahnelenmiş ‘Liola’ (‘Uçarı’) (1916) gibi, Sicilya kırsalında geçen bir iki gerçekçi oyundan daha sonra, gerçeğin ‘öznel ve göreceli’ olduğunu göstermeyi amaçlayan bir sahne anlatımı benimsemiştir.

Bu Nedenle, ‘gerçekçi akıntı’ın ‘gerçekçilik anlayışı’na 20. yüzyılın ilk on yıllarında aleyhinde meydana çıkan dışavurumculuk, sürrealizm, simgecilik, Dadaizm, fütürizm gibi hareketlere benzer bir cereyan da Pirandello tiyatrosu kadar oluşturulmuştur. Pirandello tiyatrosu, ‘oyun içinde oyun’ taşıyan kurgularıyla meta-tiyatroya (üstkurmaca), ‘düşsel’ olanı ya da ‘hafıza dışı’ sayılan olguları sahnede somutlaştırmasıyla absürd tiyatroya, doğrusu yaşanan ve düşlenen ya da kurgulanan düzlemleri tabi yanlamasına getirmesiyle de post-modernist tiyatroya ışık yakar.

1934 yılında Nobel Edebiyat Ödülünü kazanmıştır.

Luigi Pirandello, 10 Aralık 1936 tarihinde Roma, İtalya’da 69 yaşında zatüreden ölmüştür.

Anında tüm dünya dillerine çevrilen yapıtlarından öykülerini “Novelle Per Un Anno” (Bir Yıl İςin Öyküler) adı altında 15 kitapta (her kitapta 24 hikaye) toplamıştır.

Romanları :
1894 – Aşksız aşklar (Amori senza amore)
1901 – “L’esclusa” (Dışlanmış Bayan)
1902 – İl Turno (Dönemeç)
1904 – “Il fu Mattia Pascal” (Gölge Adam)
1911 – Suo Marito (Karımın Kocası)
1913 – “I vecchi e I giovani” (Yaşlılar ve Gençler)
1926 – “Uno, nessuno e centomila” (Bir, Hiç kimse ve Yüz Bin)

44 oyunda imzası olan yazarın tiyatro oyunları :
1910 – Kıskaç (La Morsa)
1916 – İyi düşün Giacomino! (Pensaci Giacomino!)
1916 – Lumie di Sicilia (Sicilya Turunçları),
1916 – Liola (Uçarı)
1916 – Pensaci, Giacomino!” (İyi Düşün Giacomino)
1917 – Cosi si ve Pare (Size Böylece Geliyorsa Öyledir)
1917 – La Giara (Küp)
1917 – Şaklaban Külahı
1919 – İl Giuoco Della Parti (Oyunun Kuralları)
1919 – L’Uomo, la Bestia a la Virtu (İnsan, Hayvan ve Erdem)
1920 – Tutto per bene /Herşey Yolunda
1921 – Altı Kişi Yazarını Arıyor (Sei Personaggi in cerca d’Autore)
1921 – Enrico IV / 4.Henri
1922 – Vestire gli ignudi / Sahip Çık Sahip Ol
1922 – “La signora Morli, una e due” (Bayan Morli, Bir ve İki)
1922 – Sana verdiğim hayat (La vita che ti diedi)
1923 – “Vestire gli ignudi” (Çıplakları Giydirmek)
1924 – La Vita Che ti Diedi (Sana Verdiğim Yaşam)
1925 – L’Altro Figlio (Öteki Oğul)
1926 – Ağzı Çiçekli Adam (L’Uomo dal Fiore in bocca)
1926 – Aptal (L’imbecille)
1928 – Namus Hırsı
1928 – Meslek Belgesi
1935 – Non si s a Come (Nasıl Olduğunu Kimse Bilmiyor)
1935 – Yeni koloni (La nuova colonia)
1936 – Lazzaro (Lazzaro)
1936 – (I giganti della montagna) Dağın Devleri